Zašto je važno pitanje rodne ravnopravnosti

Zakon o zabrani diskriminacije

Jednakost svih građana i zabrana posredne ili neposredne diskriminacije po bilo kom osnovu sadržana je u Ustavu Crne Gore, i dalje je regulisana Zakonom o rodnoj ravnopravnosti. Ovaj Zakon je usklađen sa Zakonom o zabrani diskriminacije (ZZD), a usklađene su i definicije diskriminacije po osnovu pola sa definicijama posredne i neposredne diskriminacije, u skladu sa standardima Evropske unije. Zakonom o zabrani diskriminacije, zabranjuje se diskriminacija po osnovu pola, rodnog identiteta i seksualnog opredjeljenja, te se obezbjeđuje zaštita od diskriminacije svim fizičkim i pravnim licima koja se primjenjuju propisi Crne Gore (javni i privatni sektor). ZZD dalje prepoznaje posebne oblike diskriminacije, uključujući uznemiravanje i seksualno uznemiravanje, diskriminaciju u pristupu uslugama u javnom sektoru, u oblasti rada, obrazovanja i stručnog osposobljavanja. Iako je uspostavljen ravnopravni pravni režim između muškaraca i žena, rodna ravnopravnost je oblast gdje Crna Gora mora da napreduje.

Indeks rodne ravnopravnosti 

Godine 2019. Indeks rodne ravnopravnosti izračunat je prvi put u Crnoj Gori uz pomoć EIGE metodologije Zavoda za statistiku Crne Gore i uz podršku kancelarije UNDP. Vrijednost indeksa bila je 55 (od maksimalnih 100 poena) i ta vrijednost je niža od prosjeka u Evropskoj uniji koji iznosi 67.4.

Na državnom nivou, žene u Crnoj Gori su najmanje ravnopravne kada se govori o: moći, utrošenom vremenu (koje se odnosi na radno vrijeme i kućne poslove), znanju, novcu, radu (pristup tržištu rada i odabir profesije).

U prethodnom periodu, Sekretarijat Savjeta za konkurentnost se intenzivno bavio ekonomskim osnaživanjem žena i rodnom ravnopravnosti, prije svega kroz aktivno učešće u izradi vladinih strateških dokumenata (Strategija za razvoj ženskog preduzetništva, Strategija rodne ravnopravnosti, Strategija za unapređenje politike javnih nabavki i javno-privatnog partnerstva itd.), ali i putem prikupljanja i analize podataka koji su na raspolaganju (Mapa puta za kreiranje djelotvornih politika za žene u biznisu, procjena i dokument Rodno-odgovorno investiciono okruženje u Crnoj Gori). Kroz radionice, treninge, izradu brošura i priručnika daje se doprinos unapređenju kapaciteta i ukupnoj promociji ove teme.

Rodno odgovorno budžetiranje

Dijalog na temu rodno odgovornog budžetiranja je otpočet sa zainteresovanim stranama u septembru 2021. godine i taj dijalog se nastavio, uključivanjem Državne revizorske institucije. Rodno odgovorno budžetiranje je ključni alat za jednaku distribuciju javnih finansija za potrebe koje imaju žene i muškarci, čime se i direktno utiče na rodnu ravnopravnost.

Relevenantni subjekti, poput: Skupštine, Ministarstva za finansije i socijalnog staranja, Zajednice opština i međunarodnih organizacija prepoznale su moć rodno odgovornog budžetiranja i u potpunosti daju podršku reformama koja omogućavaju sistemsko uvođenje ovog koncepta u naš sistem javnih finansija.

Upitnik za samoevaluaciju preduzeća

Jula 2021. godine MEST IWA 34: Žensko preduzetništvo - ključne definicije i opšti kriterijumi je uveden u crnogorski sistem standardizacije. On predstavlja prvi u svijetu skup globalnih definicija, koje se odnose na žensko preduzetništvo, poput onih koje se odnose na preduzeća u vlasništvu žena i preduzeća kojima upravljaju žene.

Objavljen je 8. marta 2021. godine od strane Međunarodne organizacije za standardizaciju - ISO i daje definicije koje se mogu koristiti u programima privrednog osnaživanja žena (javne nabavke ili trgovinski programi) i za prikupljanje međunarodno uporedivih podataka o ženskom preduzetništvu (uključujući uticaj na lokalnu i nacionalnu privredu). 

Dokumentom se definišu i kriterijumi za ocjenjivanje važnih faktora koji se odnose na ove definicije kao što su: vlasništvo, upravljanje i kontrola u privrednom društvu pomaže u olakšavanju sadašnjih i budućih inicijativa, koje imaju za cilj povećanje ekonomskog osnaživanja žena. Izrađen je online upitnik za samoevaluaciju preduzeća u skladu sa ovim standardom www.budiprivrednica.me

Dopuna Zakona o javnim nabavkama

Sekretarijat je u prethodnom periodu intezivno radio na kreiranju rodno odgvornih javnih nabavki. Uz veliku podršku Ministarstva finansija, usvojene su (između ostalog) izmjene člana 118 Zakona o javnim nabavkama ("Sl. list CG", br. 074/19, 003/23 i 011/23) tako da sada glasi: „Odnos cijene i kvaliteta utvrđuje se na osnovu parametara koji mogu da obuhvate:

1) kvalitet, uključujući tehničke, estetske i funkcionalne karakteristike, dostupnost rješenja za sve korisnike, socijalne, ekološke i inovativne karakteristike trgovine i uslova trgovanja;

2) organizaciju, kvalifikacije i iskustvo lica kojima će biti povjereno izvršenje predmeta nabavke, kada iskustvo lica može da ima značajan uticaj na nivo uspješnosti izvršenja predmeta nabavke ili

3) uslugu nakon prodaje i tehničku pomoć, uslove isporuke, kao što su vrijeme isporuke, proces isporuke, rok isporuke ili rok izvršenja.

Naručilac mora kao parametre iz stava 1 tačka 2 ovog člana koji se odnose na organizaciju, da predvidi procenat:

 - učešća žena u broju lica koja će ponuđač angažovati na izvršenju predmeta nabavke;

 - učešća žena u ukupnom broju zaposlenih kod ponuđača;

 - udjela žena u vlasničkoj strukturi ponuđača.

Iznos bodova po osnovu parametara iz stava 2 ovog člana ne može da bude veći od 5% od ukupnog utvrđenog maksimalnog broja bodova.

Ako je cijena unaprijed utvrđena, ponude se vrednuju samo po osnovu parametara kvaliteta.

Odnos cijene i kvaliteta određuje se tako da iznos bodova po osnovu cijene ne može biti veći od 90% ukupnog utvrđenog maksimalnog broja bodova.

Pored toga radi se i na katalogu mjera za preduzeća koja učestvuju na javnim tenderima. Ove mjere treba da pomognu preduzećima da uvedu ili unaprijede rodno odgovorne politike u svojim organizacijama, a time i budu kvalitetnije ocjenjivane u procesu javnih nabavki. Takođe, nedavno je sprovedeno istraživanje zadovoljstva Crnogorskim elektronskim javnim nabavkama među korisnicima ovoga sistema, čiji rezultati će poslužiti za unapređenje CEJN-a u cilju potpune automatizacije i pojednostavljenja procesa kako za naručioce, tako i dobavljače.