Programi podrške zelenoj ekonomiji i održivom razvoju

Crna Gora sprovodi implementaciju nekoliko važnih horizontalnih strateških dokumenata – Program pristupanja EU, Program ekonomskih reformi (ERP) i Nacionalnu strategiju održivog razvoja (NSOR). Svi ovi dokumenti prepoznaju zelenu ekonomiju i održivi razvoj kao prioritet razvoja.

Crna Gora je u decembru 2018. godine otvorila pregovore za poglavlje 27 – Životna sredina i klimatske promjene, kao jedno od najznačajnijih poglavlja u našem pregovaračkom procesu. Kao visoki prioritet zemlje postavljen je ambiciozan cilj - dostizanje ekoloških standarda EU.

Nacionalna strategija održivog razvoja (NSOR) za period do 2030. godine inicira da će se rast zaposlenosti u Crnoj Gori oslanjati na zelenu ekonomiju kroz proces „ozelenjavanja“ postojećih radnih mjesta. Jedna od najvažnijih inicijativa biće zelena transformacija sektora sa najvećim potencijalom za buduće otvaranje zelenih radnih mjesta, gdje su prepoznati – obnovljiva energija, energetska efikasnost, reciklaža, javni prevoz, poljoprivreda i turizam.

Podrška razvoju energetske efikasnosti i korišćenju obnovljivih izvora energije

Crna Gora je pokazala posebno snažnu posvećenost unaprijeđenju zelene ekonomije u procesu razvoja energetske efikasnosti i podsticanja korišćenja obnovljivih izvora energije. Postavljen je dobar regulatorni okvir usvajanjem Zakona o energetici. Takođe, usvojeni su značajni dokumenati koji predstavljaju dobru osnovu za uspostavljanje uspješne energetske prakse, uključujući Energetsku politiku Crne Gore do 2030. godine i Strategiju razvoja energetike Crne Gore do 2030. godine.

Takođe, implementacijom S3 strategije, utkane su osnove za razvoj zdrave, zelene, investicione politike, koja po principima kohezione politike EU, promoviše zeleni rast i izgradnju pravnog okvira koji podstiče zelena ulaganja. Ova strategija utire put budućim zelenim investicionim programima, jer definiše prioritete i ciljana područja razvoja: održiva poljoprivreda i lanac vrijednosti ishrane; energija i održivo okruženje; održivi i zdravstveni turizam; i razvoj novih tehnologija.

Dodatno, razvijen je snažan okvir za sprovođenje privatno – javnog partnerstava za zeleni rast usvajanjem Zakona o javno-privatnom partnerstvu, kao novog povoljnog regulatornog okvira, koji jača sposobnost mobilisanja i povećanja zelenih ulaganja korišćenjem domaćih i međunarodnih javnih i privatnih ulaganja kroz implementaciju značajnih investicionih projekata, uključujući projekte za unapređenje infrastrukture. Novi zakon o Privatno javnom partnerstvu razvijen je u saradnji sa donatorima slijedeći dobru međunarodnu praksu. Zakon definiše finansijsku održivost, vrijednost za novac i ekološki učinak, kao ključne elemente za realizaciju projekata.

Uloga Fonda za inovacije

Imajući u vidu da su zelena i digitalna tranzicija neodvojivi aspekti budućeg ekonomskog razvoja, ali i činjenicu da se zeleni i održivi razvoj može zasnivati samo na znanju i inovacijama, u Crnoj gori osnovan je Fond za inovacije. Namjera je da se kroz djelovanje Fonda učini dostupna finansijska podrška inovativnim idejama i samim tim Crna Gora usmjeri ka razvoju novih tehnologija.

Kroz Program „zelenih poslova“ Fond za inovacije obezbijediće podršku inovativnim preduzećima u stvaranju i održavanju „zelenih poslova” koja poboljšavaju životnu sredinu, u skladu sa opredijeljenošću Crne Gore da smanji emisiju štetnih gasova sa efektom staklene bašte (GHG), kao i da doprinese zaštiti ozonskog omotača i prilagođavanju klimatskim promjenama. Pored toga, podrška je usmjerena na transformaciju postojećih radnih mjesta iz „ne-zelenih“ u zelena radna mjesta.

Uloga Eko fonda

Dodatno, osnovan je Eko fond sa ciljem finansiranja i pružanja tehničke podrške projektima/programima iz oblasti životne sredine, klimatskih promjena i energetike.

Trenutno je dostupna podrška privredi u vidu subvencionisanja nabavke i instalacije fotonaponskih sistema – projekat „Solari - 500+“, subvencionisanje nabavke električnih i hibridnih vozila, kao i podrška građanima za instaliranje odgovarajućih fotonaponskih sistema kroz realizaciju projekta „Solari - 3000+“.

Kako prelazak na cirkularnu ekonomiju zahtjeva interakciju među zainteresovanim stranama i usklađivanje mehanizama za donošenje odluka sa „zelenim“ imperativima, Savjet za konkurentnost Crne Gore formirao je Radnu grupu za promociju i identifikaciju projekata iz oblasti zelene ekonomije, u cilju promovisanja zelenog ekonomskog razvoja i unapređenja aktivnosti u oblasti zelene tranzicije. Članovi Radne grupe su predstavnici relevantnih ministarstava/institucija, međunarodnih institucija i donatora, poslovnih udruženja i nevladinih organizacija.